Αρχιτεκτονική Πάτμου
Η αρχιτεκτονική της Πάτμου καθορίστηκε ουσιαστικά από το Καστρομονάστηρο του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
Το σύνολο των σπιτιών, που χτίστηκαν γύρω από την Μονή, σχηματίζει ένα δαιδαλώδη οικισμό που χάρη στις ταράτσες των οικημάτων δημιουργεί ένα δίκτυο μεταφοράς.
Χάρη σε αυτό το δίκτυο ήταν δυνατή η γρήγορη πρόσβαση μεταξύ διαφορετικών σημείων του οικισμού και η υποστήριξη σημείων που κινδύνευαν. Η διευθέτηση των εξωτερικών κτιρίων ήταν τέτοια ώστε να δημιουργούν ένα είδος αμυντικού τείχους, χωρίς κανένα άνοιγμα. Ακόμα και τα πλούσια κτίσματα κατασκευάζονταν από απλά υλικά και δεν ξεχώριζαν εξωτερικά ώστε να είναι δύσκολο να εντοπιστούν από τους πειρατές και να λεηλατηθούν.
Το πιο ασφαλές σημείο του οικισμού αποτελούσε το μοναστήρι, το οποίο όντας ισχυρά οχυρωμένο αποτελούσε καταφύγιο των κατοίκων σε περίπτωση μεγάλου κινδύνου.
Τα αρχοντικά της χώρας μπορούν να καταχτούν σε τρεις κατηγορίες. Αρχικά εκείνα που ανοικοδομήθηκαν τον 16ο – 17ο αιώνα έξω από τον οικισμό, στέγασαν τους άρχοντες-φεουδάρχες και είχαν πολλούς ανοιχτούς ημιυπαίθριους ή στεγασμένους χώρους, καθώς και χαρακτηριστικά μαντώματα. Oι Kρήτες πρόσφυγες, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ανατολικά της Μονής και είναι οι πρώτοι που ανέπτυξαν πολεοδομικό κέντρο: την πλατεία της Aγιάς Λεβιάς (ομώνυμη εκκλησία) γύρω από την οποία συγκεντρώθηκαν.
Εν συνέχεια, το 19ο αιώνα, καπεταναίοι και πλούσιοι έμποροι έχτισαν αστικές κατοικίες με θέα προς τη Σκάλα ώστε να μπορούν να παρακολουθούν τα καράβια τους. Τέλος, τα σπίτια του 18ου αιώνα που ανοικοδομήθηκαν κατά τη διάρκεια της αστικοποίησης αποτελούν την τρίτη κατηγορία και μπορεί κανείς να τα συναντήσει στην περιοχή Απορθιανά, καθώς και νότια της μονής του Αγίου Ιωάννη.
Με πρότυπο κατασκευής το βυζαντινό οσπίτιον, συναντάμε ορθογώνια σπιτάκια με διμερή εσωτερική διαίρεση στο δώμα, ενώ εξωτερικά απαραίτητο συμπλήρωμα αποτελεί μια μικρή αυλή, η οποία εμπεριέχει την υπόγεια στέρνα και το φούρνο. Με το πέρασμα του χρόνου, ορισμένα σπίτια εξελίχθηκαν σε διώροφα, με ανοικοδόμηση πάνω στο ήδη υπάρχων κτίσμα. Χαρακτηριστικό στοιχείο των σπιτιών της Πάτμου αποτελούν οι πέτρες γύρω από τις πόρτες και τα παράθυρα που είναι συνήθως βαμμένες σε γκρι ή ώχρα και καλούνται μαντώματα, και διαφοροποιούνται από απλές πέτρες στα πιο φτωχικά σπίτια έως σκαλιστά μαντώματα στα πιο πλούσια. Το «καντούνι» , που υπάρχει σε ορισμένες γωνίες σπιτιών, αποτελεί ένα είδος μαντώματος. 
Οι χρωματικές αποχρώσεις που επικρατούν είναι το πράσινο, το καφέ και η ώχρα, ενώ το γαλάζιο αποτελεί μια πιο πρόσφατη προσθήκη. Από την περίοδο της ενετοκρατίας και ύστερα παρατηρείται επίσης εμφάνιση γοτθικών στοιχείων, καθώς και νεοκλασικίζουσες επιρροές.
Oλόκληρη νεοκλασική όψη σε κτίριο συναντάμε στο Δημαρχείο της Xώρας που κτίστηκε περί το 1870 στην πλατεία Ξάνθου που, τη μορφή που έχει σήμερα, απέκτησε κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής του νησιού (1912-1947).
Πηγή:www.patmos.gr
